اطلاعات عمومی

فیلسوف های قدیمی می گفتند که دنیای مادی، دنیای اعداد و اضداد است. یعنی اگر به دنیا نگاه کنی، اول اینکه می بینی چیزهای متعددب در دنیا وجود دارد که می شود آنها را شمرد و با عدد بیان کرد، پس دنیای مادی دنیای اعداد است. از طرفی، چیزهایی هم وجود دارند که ضد یکدیگرند مانند روشنایی و تاریکی، خوبی و بدی، خست و سخاوت، شیرینی و تلخی و هزاران مثال دیگر.

این مثال ها نشان می دهد که دنیای ما دنیای اضداد هم هست. اما شاید هیچ دو چیزی را نتوان پیدا کرد که به اندازه زندگی و مرگ ضد یکدیگر باشند. تاریخ علم پزشکی همانا تاریخ دوست داشتن زندگی و دشمن داشتن مرگ است. اما گاه این دو ضد جاوید دست دوستی به سوی یکدیگر دراز می کنند.

زندگی در دل خود چیزی جز نزدیک تر شدن به مرگ نیست. با هر نفسی که هوای زندگی بخش را به درون ریه ها فرو می دهیم، گامی به مرگ نزدیک تر می شویم و صدای تیک تاک ساعت همانا صدای گام های مرگ است که با هر «تیک» و هر «تاک» خود قدمی به ما نزدیک تر می شود. به قول شاعر: «و همه می دانیم، ریه های لذت پراکسیژن مرگ است.» اما گاهی هم هست که مرگ به مدد زندگی می آید و آن هنگامی است که به پزشکان درسی می آموزد تا آن را در یاری رساندن به زندگی زندگان به کار گیرند. اتاق های تشریح دانشکده های پزشکی همواره مثالی از این یاری رسانی گشاده دستانه بوده اند.

اما هفته پیش در همین ستون از مکان دیگری سخن گفتیم برای زندگی که ببیند دستان گشاده مرگ را برای یاری رساندن: اتاق احیای قلبی عروقی بیمارستان های آموزشی و تمرین لوله گذاری روی بیمار جان سپرده ای که هنوز دچار جمود نعشی نشده است.

«آیا این کار اخلاقی است؟» راوی داستان هفته پیش این پرسش را مطرح کرد اما فرصت پاسخگویی به آن را نیافت. زیرا فضای ستون اخلاق پزشکی سپید، این شباهت را با «تلفن های سه دقیقه ای» و با «جوانی» و با لدیدار در مهلت غفلت بزرگ ترها» دارد که تا بخواهی حرف اصلی را بزنی، مجال به پایان رسیده است و امن عیشی نمانده که «جرس فریاد می دارد که بربندید محمل ها». پس ادامه سخن ماند برای این نوبت:

آیا تمرین لوله گذاری روی بدن مردگان اخلاقی است؟ به نظر می رسد که بهترین کار، اخذ رضایت از بازماندگان است. مانند پیوند عضو که اگر توضیح بدهی و ضرورت و صواب و ثواب کار را بگویی، چه بسا که راضی هم می شوند. اما اگر ببینیم که شرایط فرهنگی چنان است که حتی مطرح کردن چنین درخواستی ممکن است دانشجو را هم سفر آخرت آن مرحوم کند، تنها در صورت لزوم قطعی این آموزش و فقدان جایگزین آموزشی (مانند امکان کار روی مولاژ) و با تعهد به حفظ کرامت جسد و باقی نگذاشتن آثار روی آن، شاید بتوان این کار را در غیاب رضایت تصریح شده بازماندگان نیز اخلاقی دانست. در اینجا باید به بیمارانی فکر کرد که در لحظات بحرانی احیای قلبی ریوی جان شان به مهارت پزشک در لوله گذاری بسته خواهد بود.